Siguria ushqimore: Një udhëtim në botën mikrobike

Çdo ditë njerëzit në mbarë botën sëmuren nga ushqimi që hanë. Kjo gjëndje shkaktohet nga mikroorganizma të rrezikshme dhe/ose nga kimikatet toksike. Shumica e sëmundjeve që vijnë nga ushqimi mund të parandalohen me informacionin dhe trajtimin e ushqimit. 

Sëmundjet e shkaktuara nga ushqimi janë një problem si në vendet e  zhvilluara, ashtu edhe në vendet në zhvillim duke prekur rëndë foshnjat, fëmijët e vegjël nën 5 vjeç, të moshuarit dhe të sëmurët.

Mikroorganizmat janë një pjesë e natyrshme e mjedisit tonë dhe mund të gjenden në ushqime të ndryshme të përditshme. Ndërsa shumë mikroorganizma janë të padëmshëm apo edhe të dobishëm, është thelbësore të jemi të vetëdijshëm për rreziqet e mundshme që lidhen me patogjenët që vijnë nga ushqimi. 

Praktikimi i higjenës së mirë të ushqimit, si gatimi i plotë, ruajtja e duhur dhe larja e frutave dhe perimeve, mund të ndihmojë në minimizimin e rrezikut të konsumimit të mikroorganizmave të dëmshëm.

Për më tepër, organet rregullatore qeveritare dhe industritë ushqimore luajnë një rol jetik në zbatimin e masave të rrepta të kontrollit të cilësisë për të garantuar sigurinë ushqimore dhe për të mbrojtur shëndetin e konsumatorit. (Sigurisht në USA, BE. Po në Shqipëri?!)
Mikroorganizmat janë gjallesa shumë të vogla, aq të vogla saqë nuk mund të shihen me sy të lirë dhe duhen 1 milion të tilla për të mbuluar kokën e një gjilpëre. 

Ekzistojnë tre lloje të ndryshme mikroorganizmash: të mira, të keqija dhe të rrezikshme.

Mikroorganizmat e mira janë të dobishme, pasi janë faktor në përgatitjen e ushqimeve dhe pijeve (si djathi, kosi, birra, vera), ilaçeve (penicilina) dhe ndihmojnë në tretjen e ushqimit në zorrë.

Mikroorganizmat e këqija zakonisht nuk i sëmurin njerëzit, por ato shkaktojnë erën e keqe, shijen e tmerrshme në ushqim, si dhe pamjen e neveritshme.

Mikroorganizmat e rrezikshme i sëmurin njerëzit rëndë, duke shkaktuar edhe vdekjen. Këta quhen "patogjenë".  Shumica e këtyre mikroorganizmave nuk e ndryshojnë pamjen e ushqimit.

Bakteret, viruset, majatë, myku dhe parazitët janë të gjitha mikroorganizma. Era, shija dhe pamja e ushqimit nuk janë tregues të mjaftueshëm për të kuptuar nëse ushqimi ka potencial t'na sëmurë apo jo, në një moment të caktuar. Disa mikroorganizma e ndryshojnë pamjen e ushqimit dhe janë të rrezikshme. Një shembull është myku i gjelbër në bukë, që mund të prodhojë toksina. 

Mikroorganizmat janë kudo, por kryesisht gjenden tek: feçet, toka, uji, minjtë, insektet dhe kafshët si qentë, peshqit, lopët, pulat dhe derrat dhe njerëzit (zorrët, goja, hunda, duart, thonjtë dhe lëkura).

Mikroorganizmat duke përfshirë bakteret, kërpudhat dhe viruset, janë një pjesë e pandashme e jetës sonë të përditshme, edhe pse ne nuk mund t'i shohim me sy të lirë.  

Le të eksplorojmë mikroorganizmat më të zakonshëm që gjenden në ushqimin e përditshëm dhe do të kuptojmë më mirë implikimet e tyre.

Bakteret:

- Salmonela: Ky bakter shpesh gjëndet në vezët e pagatuara ose të paziera mirë, shpendët dhe produktet e mishit. Marrja e ushqimeve të kontaminuara me salmonelë mund të shkaktojë simptoma si diarre, dhimbje barku dhe ethe.

-  Escherichia coli (E. coli): Ky bakter zakonisht lidhet me mish viçi të pagatuar mirë, qumësht të papasterizuar dhe fruta e perime të kontaminuara. 
E. coli mund të shkaktojë simptoma të rënda gastrointestinale ose infeksione urinare dhe në disa raste, të çojë në dëmtim të veshkave.


- Listeria monocytogenes: E gjetur në tokë, ujë dhe kafshë të caktuara, Listeria mund të kontaminojë një shumëllojshmëri ushqimesh, duke përfshirë mishin, djathrat e buta dhe perimet e papërpunuara. Sëmundja e shkaktuar nga ky bakter, prek kryesisht gratë shtatzëna, të porsalindurit dhe individët me sistem imunitar të dobësuar.

Viruset:

Viruset janë agjentë infektues jashtëzakonisht të vegjël që nuk mund të shumohen pa një qelizë strehuese. Edhe pse më pak të lidhura me ushqimin e përditshëm, disa viruse mund të transmetohen përmes ushqimit të kontaminuar dhe të shkaktojnë sëmundje të tilla si gastrointestinale. Shembujt përfshijnë:

- Norovirusi është shumë ngjitës dhe zakonisht shoqërohet me shpërthime të sëmundjeve gastrointestinale. Mund të transmetohet nëpërmjet ushqimit dhe ujit të kontaminuar, si dhe nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë person me person. Trajtuesit e ushqimit që janë të infektuar ose janë shëruar kohët e fundit nga virusi mund të kontaminojnë pa vetëdije ushqimin gjatë përgatitjes ose shërbimit.

- Virusi i hepatitit A transmetohet kryesisht përmes rrugës fekalo-orale dhe është një shkaktar i rëndësishëm i sëmundjeve ushqimore në mbarë botën. Aspektet kryesore të virusit të hepatitit A përfshijnë:
Transmetimi: Virusi i hepatitit A mund të transmetohet përmes konsumimit të ushqimit ose ujit të kontaminuar me lëndë fekale që përmban virusin. Frutat, perimet dhe ushqimet e tjera të papjekura janë burime të zakonshme të infeksionit. Trajtuesit e ushqimit të infektuar që nuk praktikojnë higjienën e duhur mund të kontribuojnë gjithashtu në përhapjen e virusit.

Kërpudhat:

Kërpudhat janë organizma mikroskopikë të shfaqura në formën e mykut dhe majave. Ndërsa disa myqe dhe maja janë të dobishme, të tjerat mund të prishin ushqimin ose të prodhojnë toksina që mund të shkaktojnë sëmundje. Kërpudhat e zakonshme që gjenden në ushqimin e përditshëm përfshijnë:

- Aspergillus: Kjo gjini myku mund të kontaminojë një gamë të gjerë artikujsh ushqimorë, duke përfshirë arrat, drithërat dhe frutat e thata. Disa lloje të Aspergillus prodhojnë aflatoksinë, kancerogjenë të fuqishëm që paraqesin rrezik për shëndetin e njeriut nëse konsumohen në sasi të mëdha.

- Candida: Candida është një specie majash që mund të kontaminojë ushqimin, veçanërisht në mjedise me lagështi. Ndërsa Candida është një pjesë normale e mikrobiotës sonë, sasia e tepërt mund të shkaktojë infeksione te individët e ndjeshëm ose ata me sistem imunitar të komprometuar.

Siguria ushqimore dhe përgjegjësia individuale

Në disa rajone apo shtete si Shqipëria, masat gjithëpërfshirëse në lidhje me sigurinë ushqimore mund të mos zbatohen ose të jenë të disponueshme. Megjithatë, ka hapa proaktivë që individualisht mund të ndërmarrim për të mbrojtur familjet tona nga rreziqet e mundshme që lidhen me mikroorganizmat në ushqim. 

Duke qenë vigjilentë dhe duke ndjekur praktikat bazë të sigurisë ushqimore, ne mund të zvogëlojmë probabilitetin e sëmundjeve që vijnë nga ushqimi. Disa masa të rëndësishme për t'u marrë parasysh përfshijnë
praktikat e duhura të higjienës për veten dhe anëtarët e familjes, 
trajtimi i sigurtë i ushqimit për të minimizuar rrezikun e kontaminimit, përzgjedhja e produkte të freskëta, mish dhe produkte qumështi që duken të pastra dhe të ruajtura siç duhet dhe sigurimi se po përdorim ujë të pa kontaminuar.



Të edukojmë veten dhe anëtarët e familjes për rreziqet e mundshme të konsumimit të ushqimit të kontaminuar dhe rëndësinë e trajtimit të duhur të ushqimit. 

Produkte të kontaminuara dhe të tërhequra nga tregu

Kontaminimi i produkteve ushqimore me mikro-organizma, është një fenomen që ndodh edhe më shpesh nga sa mendojmë. Në shtetet e BE dhe SHBA, publikohen pothuajse çdo ditë, produkte që tërhiqen nga tregu si të pa-konsumueshme prej kontaminimit kimik ose mikrobiologjik!
  

Një iniciativë e dukshme në Itali është krijimi i një faqe interneti të dedikuar që publikon informacione rreth produkteve që zbulohen se përmbajnë mikroorganizma. Kjo platformë shërben si një burim i vlefshëm për konsumatorët, duke ofruar transparencë dhe duke mundësuar zgjedhje të informuara në lidhje me sigurinë ushqimore.
Duke ndarë hapur këtë informacion, konsumatorët fuqizohen dhe marrin vendime të informuara për ushqimin që blejnë dhe konsumojnë. Faqja e internetit jo vetëm që rrit besimin e konsumatorit, por gjithashtu inkurajon prodhuesit dhe shpërndarësit, që t'i japin përparësi sigurisë ushqimore dhe të mbajnë masa të rrepta të kontrollit të cilësisë.

Burimi WHO