Vajrat vegjetale dhe benefitet e tyre

vaj vegjetal benefitet
23/08/2023

Vajrat vegjetale janë yndyrna në formë të lëngshme të marra me presim të ftohtë ose me tretës kimikë nga farat dhe frutat e bimëve të ndryshme. Natyrisht, presimi i ftohtë është mënyra më e mirë për të marrë një vaj vegjetal, sepse nuk ndryshon strukturën dhe vetitë ushqyese të vajit. Shumica e popullatave mesdhetare përdorin vaj ulliri ekstra të virgjër në fund të gatimeve. Megjithatë, në përgatitjet që kërkojnë shije më të buta dhe më pak të athëta, vajrat e farave mund të jenë një zgjedhje e vlefshme, nëse shtypen në të ftohtë. Prodhimi i vajrave nga fara të ndryshme Presimi i ftohtë në Europë është ligjërisht i detyrueshëm për vajin e ullirit ekstra të virgjër, ndërsa vajrat nga fara të ndryshme, mund të nxirren si përmes presimit ashtu edhe përmes tretësve. Në mënyrë tipike, produktet që gjenden në supermarkete përftohen kryesisht përmes metodës së nxjerrjes me tretës, e cila ofron rendiment më të lartë, efikasitet ekonomik dhe shpejtësi. Por, ky proces ndryshon përbërjen e mikronutrientëve dhe fitokimikateve në vaj. Kjo është kryesisht për shkak të temperaturave të larta që kërkohen për të ndarë tretësin nga produkti përfundimtar. Sa më i gjatë proçesi i përpunimit të vajit, aq më i rafinuar cilësohet ai. Mund të lexoni më shumë rreth presimit të ftohtë këtu. Aspektet ushqyese të vajit bimor Dallimet midis llojeve të vajrave bimore varen nga fara e përdorur. Të përbëra kryesisht nga yndyrna, ato në përgjithësi ofrojnë yndyrna të pangopura (të shëndetshme), me përjashtim të vajit të bërthamës së palmës (i njohur edhe si vaj palme), i cili ka një përmbajtje të lartë yndyre të ngopur (yndyra e pashëndetshme). Duke iu rikthyer përbërjes ushqyese të vajrave të farave, vaji i kikirikut ka një sasi më të lartë të yndyrave të pangopura dhe është një nga më të mirat për gatim. Pika e tij e tymosjes (temperatura në të cilën vaji fillon të prodhojë substanca toksike) është më e lartë se temperatura optimale e skuqjes prej 180°C. Vaji i lulediellit është i pasur me acide yndyrore të pangopura, kryesisht omega-6, siç është vaji i sojës, i cili gjithashtu përmban sasi të mira të acidit alfa-linolenik, një lloj omega-3. Megjithatë, vaji i farave të lirit shquhet më shumë për përmbajtjen e tij omega-3, me 53 gramë për njëqind njësi të produktit. Së fundmi, themi se vajrat e farave janë një burim i mirë i vitaminës E, kryesisht vajrat e misrit dhe lulediellit. Një lugë gjelle vaj luledielli mbulon rreth një të tretën e kërkesës ditore për vitaminë E, e cila ndihmon në luftimin e radikaleve të lira dhe në mbrojtjen e shëndetit të arterieve. Vajrat vegjetale dhe përdorimi Për t’u përdorur të papërpunuara si kontur, vaji i misrit, vaji i sojës, vaji i lulediellit janë perfekt. Vaji i orizit është gjithashtu i shkëlqyer, praktikisht pa shije, i cili mund të përdoret për të shijuar çdo pjatë në të cilën nuk dëshironi që aroma e vajit të mbulojë atë të përbërësve kryesorë. Edhe vaji i susamit, i pasur me kalcium dhe i përdorur gjerësisht në kuzhinën aziatike, është i përshtatshëm për t’u shtuar në fund të gatimeve, duke i dhënë një aromë të veçantë pjatave me shije delikate, siç është peshku. Së fundmi, vaji i ullirit extra i virgjër, i përshtatshëm me çdo përgatitje, të ftohtë dhe të nxehtë, si prekja e fundit përfundimtare përpara se të shërbejmë. Konservimi i duhur i vajrave vegjetalë Konservimi i duhur i vajit na siguron të përfitojmë plotësisht nga të gjitha cilësitë organoleptike dhe shijen e tij. Por vaji vegjetal ka 3 armiq të mëdhenj: – Drita shkakton oksidimin e vajit dhe rrjedhimisht prishjen e tij – Ngrohja, mbinxehja e vajit mund ta ndryshojë atë – Oksigjeni, i cili ndryshon përbërjen kimike të produktit, duke shkaktuar gjithashtu oksidimin Për këtë arsye këshillohet që vaji të ruhet në shishe qelqi të errët, në vende të freskëta (jo vajin pranë sobës) dhe në enë ndoshta të larta me qafë të ngushtë, për të minimizuar sipërfaqen në kontakt me ajrin.

Vaji më i përshtatshëm për skuqje

vaj per skuqje
23/08/2023

Për gatimin e ushqimeve të tilla si patatet, perimet, peshku dhe ëmbëlsirat, skuqja është një teknikë shumë e njohur. Megjithatë, kjo teknikë gatimi kërkon vëmendje për të shmangur thithjen e tepërt të vajit nga ushqimi dhe formimin e substancave potencialisht toksike. Temperatura optimale e skuqjes Temperatura ideale për skuqje është zakonisht 180°C. Nën këtë prag, ushqimi thith shumë vaj, ndërsa më lart rrezikon të arrijë pikën e tymosjes së vajit, duke çliruar lëndë toksike. Është e rëndësishme të mbajmë temperaturën e skuqjes nën 180°C për të shmangur këtë rrezik. Pika e tymosjes së një vaji Pika e tymosjes së një vaji është temperatura në të cilën vaji fillon të lëshojë tym (të digjet) dhe substanca toksike, si akroleina. Për skuqje më pak të dëmshme, është e rëndësishme të përdorim një vaj me pikë tymi të lartë dhe të mbajmë temperaturën e skuqjes më të ulët se temperatura e tymosjes së vajit të përdorur. Cilin vaj të përdorim për skuqje? Nuk ka një përgjigje të vetme se cili vaj të përdoret në kuzhinë, pasi zgjedhja varet nga shumë faktorë, si sasia e vajit të konsumuar në ditë, përmbajtja e acideve yndyrore që përmban ushqimi, lloji i gatimit ose nëse dëshirojmë ta përdorim si kontur në fund të gatimit. Në parim, është gjithmonë më mirë të zgjedhim një vaj sa më pak të rafinuar. Vajrat me një përqindje të lartë të acideve yndyrore poli të pangopura janë më pak të qëndrueshme ndaj ngrohjes, ndërsa vajrat që kanë një përqindje të mirë të yndyrnave të ngopura, rezistojnë më mirë ndaj nxehtësisë. Pika e tymosjes nuk është e njëjtë për të gjithë vajrat, prandaj vaji i ullirit dhe vaji i kikirikut janë më të përshtatshmit për skuqje. Vaji i ullirit extra i virgjër, është më pak i përshtatshëm për tiganisje, sepse pavarësisht pikës së lartë të tymit, përveç triglicerideve, në masë të madhe përbëhet edhe nga yndyrna të lira, të cilat degradohen në temperatura të larta. Ndërsa vajrat e farave që përdoren zakonisht për skuqje, misri, luledielli, janë në fakt ato më pak të përshtatshmet sepse kanë një pikë të ulët tymosje. Për këtë arsye, substancat yndyrore të pasura me yndyrna të ngopura vaji i palmës, do të ishin teknologjikisht perfekte për tiganisje, por duhen shmangur apo kufizuar, për shkak të efektit negativ që yndyrat e ngopura kanë në shëndetin kardiovaskular. Këshilla pë skuqje të sigurtë: 1. Masa e parë thelbësore është temperatura, ajo ideale është rreth 180°C. 2. Lloji i vajit të përdorur në skuqje, më mirë të zgjedhim vajin e kikirikut ose vaj ulliri ekstra të virgjër. Rregullat e tjera, përveç temperaturës dhe llojit të vajit, janë mjaft të thjeshta: 1. Përdorim një tigan që nuk ngjit 2. Zhysim në vaj ushqimet që nuk janë të lagura, uji ndryshon përbërjen e vajit gjatë gatimit 3. Skuqim në copa të vogla, në mënyrë që të shpejtojmë gatimin dhe kontrollojmë që temperatura të mos kalojë 180°C. Nëse nuk kemi termometër kuzhine, sigurohemi që vaji mos të fillojë të lëshojë tym. Skuqja duhet të jetë mjaft e shkurtër, për të shmangur një thithje më të madhe të vajit nga ushqimi. 4. Shtojmë kripë dhe erëza vetëm në fund, ato ndryshojnë më tej vajin gjatë gatimit 5. Kullojmë ushqimet dhe thajmë në letër thithëse 6. Shmangim ripërdorjen e vajit Patatet e skuqura dhe ushqimet me niseshte Për patatet e skuqura si dhe ushqimet që gatuhen të lyera me miell, me thërrime buke apo të gjitha përgatitjet me bazë drithërash, ka një problem të mëtejshëm. Problemi është se kur ushqimet me niseshte gatuhen në temperatura të larta, prodhohet një substancë, akrilamide, e cila ka rezultuar kancerogjene në studimet mbi modelet e kafshëve. Megjithatë, Autoriteti Europian i Sigurisë Ushqimore (EFSA) ka shprehur një opinion shkencor dhe ka arritur në përfundimin se efektet e mundshme të dëmshme, bazuar në nivelet aktuale të ekspozimit, nuk konsiderohen si shkak për shqetësim; por kërkon një reduktim të ekspozimit ndaj akrilamideve nga dieta, veçanërisht te fëmijët. Cilin vaj të zgjedhim për gatimet e furrës (Pjekja) Për produktet e pjekura mund të përdorim vaj ulliri, vaj misri, vaj luledielli ose vaj orizi. Edhe pse disa prej këtyre llojeve të vajit kanë një pikë tymosjeje mjaft të ulët, ato janë ende të përshtatshme për gatim në furrë, sepse janë të përziera me brumin apo ingredientë të tjerë që nuk do të arrijnë temperatura kaq të larta. Edhe nëse temperatura e furrës është vendosur në 180-200°C, temperatura e brendshme e bukës, ëmbëlsirave, biskotave dhe të ngjashme nuk do të kalojë 80-100°C, duke e bërë përdorimin e këtyre vajrave të sigurtë. Qofshin gatime të shpejta apo të gjata, vaji i ullirit është sigurisht më i përshtatshmi për këtë lloj përgatitjeje dhe kjo shoqërohet edhe me vaj orizi. Vaji i ullirit extra i virgjër, mund të përdoret gjithashtu, por do të ishte e preferueshme që të shtohet i papërpunuar, pas gatimit, për të mbajtur të pandryshuara vetitë e tij.

Yndyrnat, te zgjedhim llojin e duhur

14/08/2023

Yndyrnat për një periudhë kohe të konsiderueshme, janë trajtuar si ingredientët “e këqinj” të ushqyerjes. Njerëzit u këshilluan ta eliminonin atë nga dieta e tyre sa më shumë që të ishte e mundur, duke çuar në një zhvendosje drejt ushqimeve me pak yndyrë. Megjithatë, kjo qasje nuk dha rezultate më të shëndetshme, mbase sepse rezultoi edhe në reduktimin e yndyrave të mira bahkë me ato të pashëndetshmet. Ndërkohë që ngrihen pyetje në lidhje me implikimet shëndetësore të yndyrave, është e rëndësishme të theksohet se trupi jonë kërkon të sigurojmë yndyrë nga dieta. Yndyra shërben si një burim jetik energjie, duke ndihmuar në përthithjen e disa vitaminave dhe mineraleve. Ajo luan një rol të rëndësishëm në ndërtimin e membranave qelizore, pjesëve të jashtme mbrojtëse të qelizave, si dhe veshjeve mbrojtëse rreth nervave. Për më tepër, yndyra është e domosdoshme për procese si mpiksja e gjakut, lëvizja e muskujve dhe menaxhimi i inflamacionit. Për mirëqenien e përgjithshme, cilësia e yndyrave ka rëndësi. Yndyrnat dhe kategorizimi Yndyrnat e dobishme përfshijnë yndyrna të pangopura (monounsaturated dhe polyunsaturated fats), ndërsa ato të dëmshme përfshijnë yndyrnat trans të prodhuara në mënyrë industriale. Yndyrnat e ngopura (saturated fats) zënë një pozicion të ndërmjetëm. Të gjitha yndyrnat ndajnë një strukturë të ngjashme kimike, të përbëra nga një zinxhir atomesh karboni të lidhur me atomet e hidrogjenit. Ajo që veçon një yndyrë nga një tjetër është gjatësia dhe konfigurimi i zinxhirit të karbonit, së bashku me numrin e atomeve të hidrogjenit të lidhur me atomet e karbonit. Këto variacione strukturore në dukje delikate përkthehen në dallime të rëndësishme në formë dhe funksion. – Yndyrnat e pangopura, për shkak të karboneve të tyre të lidhura dyfish, kanë një formë molekulare të ndryshme dhe mbeten të lëngshme në temperaturën e dhomës. Vaji i ullirit, një yndyrë e pangopur, mbetet i lëngshëm, ndërsa gjalpi kryesisht yndyra e ngopur, është i ngurtë. – Yndyrnat e ngopura janë të ngurta në temperaturën e dhomës për shkak të strukturës së tyre molekulare. Termi “i ngopur” i referohet një zinxhiri karboni të lidhur plotësisht me atomet e hidrogjenit. Këto yndyrna janë të bollshme në ushqime të tilla si gjalpi, vajrat e palmës dhe kokosit, djathi dhe mishi i kuq. Ushqimet me përmbajtje të lartë të yndyrave të ngopura përfshijnë: Mishrat me yndyrë: si viçi, derri dhe qengji me pjesë të dukshme yndyrore. Produktet e qumështit: gjalpë, krem, djathëra me yndyrë të plotë si çedar, gouda dhe dhallë. Ushqime të skuqura: Të skuqura në vaj perimesh ose shtazore, si patate të skuqura, pulë të skuqur dhe ushqime të skuqura. Ëmbëlsirat: çokollatë, ëmbëlsira të pjekura, biskota, kremra. Produktet e furrës: Produktet e pjekura të bëra me gjalpë ose margarinë, të tilla si briosh, bukë e bardhë, biskota dhe të tjera produkte furre. Disa vajra bimore: të tilla si vaji i kokosit dhe vaji i palmës, të cilat janë të larta në yndyrna të ngopura. Yndyrna të ngurta në temperaturën e dhomës: si dhajmi dhe margarina e ngurtë. Një dietë e pasur me yndyra të ngopura mund të kontribuojë në një rritje të kolesterolit LDL (“kolesteroli i keq”) në gjak dhe rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare. Prandaj, është e rëndësishme të konsumohen yndyrna të ngopura në moderim dhe të favorizojmë organizmin me burime më të shëndetshme të yndyrave të pangopura si vajrat bimore, arrat dhe farat. Ruajtja e një ekuilibri ushqimor dhe një dietë e larmishme dhe e ekuilibruar është thelbësore për një shëndet të mirë. Yndyrnat e pangopura Yndyrnat e pangopura, të karakterizuara nga gjendja e tyre e lëngshme në temperaturën e dhomës, ofrojnë një sërë përfitimesh kardiovaskulare. Këto yndyrna mund të përmirësojnë nivelet e kolesterolit në gjak, të zbusin inflamacionin, të stabilizojnë ritmet e zemrës dhe të kontribuojnë pozitivisht në mirëqenien e përgjithshme. Ushqimet me bazë bimore janë burimet kryesore të yndyrave të pangopura, duke përfshirë vajrat bimore, arrat dhe farat. Dy lloje të yndyrave të pangopura janë thelbësore të njihen: Yndyrna mono të pangopura (Monounsaturated fats) të bollshme në: – Vaj ulliri, kikiriku dhe kanola – Avokado – Varietetet e arroreve si bajamet, lajthitë dhe arra – Fara të tilla si farat e kungullit dhe susamit Yndyrna poli të pangopura (Polyunsaturated fats): Yndyrnat e pangopura gjenden zakonisht në vajrat e lëngshëm të gatimit, të tilla si vaji i misrit, vaji i lulediellit,sojes etj. Këto yndyrna konsiderohen thelbësore, që do të thotë se ato janë thelbësore për funksionimin normal të trupit, por nuk mund të prodhohen nga vetë trupi. Pra, marrja e tyre duhet të vijë nga burime dietike. Ekzistojnë dy lloje kryesore: acidet yndyrore omega-3 dhe acidet yndyrore omega-6, me numrat që tregojnë distancën midis fillimit të zinxhirit të karbonit dhe lidhjes fillestare të dyfishtë. Të dy llojet ofrojnë avantazhe të dukshme shëndetësore. Përfshirja e yndyrave të pangopura në dietë, në vend të yndyrave të ngopura ose karbohidrateve shumë të rafinuara mund të çojë në një reduktim të kolesterolit të dëmshëm LDL dhe një përmirësim të niveleve të përgjithshme të kolesterolit, së bashku me uljen e triglicerideve. Burime të rëndësishme të acideve yndyrore omega-3 përfshijnë peshqit yndyrorë si salmoni, skumbri dhe sardelet, si dhe farat e lirit, arrat, vaji kanola dhe vaji i sojës së pahidrogjenizuar. Ushqimet e pasura me acid linoleik dhe acide të tjera yndyrore omega-6 përfshijnë vajra bimore si vajrat e lulediellit, sojës, lulediellit, arrës dhe misrit. Hidrogjenizimi: çfarë shkakton Reaksionet e hidrogjenizimit mund të shndërrojnë yndyrnat e shëndetshme (të pangopura/ unsaturated fats) në yndyrna të këqija (trans fats) Vajrat vegjetalë, shpesh të referuara si “të pangopura”, përmbajnë lidhje të shumta të dyfishta. Hidrogjenizimi i plotë mund t’i kthejë vajrat e lëngshëm në të ngurtë, siç ndodh me margarinën psh. Hidrogjenizimi i pjesshëm çon në yndyrna pjesërisht të ngopura me pika më të larta të tymosjes, si psh vajrat e gatimit. Pika e tymosjes së një vaji i referohet temperaturës në të cilën ai fillon të lëshojë tym dhe t’i nënshtrohet prishjes kimike. Proçesi i hidrogjenizimit, çfarë shkakton: Prodhimin e yndyrnave trans. Një reagim anësor gjatë hidrogjenizimit është konvertimi i yndyrnave të shëndetshme të pangopura, në yndyrna trans. Yndyrnat trans priren të rrisin …

Read More “Yndyrnat, te zgjedhim llojin e duhur”

Vaj ulliri extra i virgjër

vaj ulliri extra i virgjer dhe ndikimi i tij ne shendetin tone
16/07/2023

Vaj ulliri ekstra i virgjër është një burim i yndyrave të pangopura, polifenoleve dhe vitaminës E. Është ingredienti kryesor i një diete të shëndetshme. Midis tetorit dhe nëntorit, frutat e pemës së ullirit mblidhen dhe transferohen në mulli, ku fillon shtypja e vajit të ullirit ekstra të virgjër. Qëllimi është të mbrohet përbërja e frutave të freskëta dhe të ruhen të gjitha përfitimet e karakteristikat unike të vajit të ullirit. Vaj ulliri extra i virgjër dhe aspektet ushqyese Aspektet ushqyese të vajit të ullirit ekstra të virgjër: Vaji i ullirit ekstra i virgjër përbëhet nga rreth 70% acide yndyrore të pangopura (monounsaturated fats), ndër të cilat acidi oleik është kryesori. Acidi oleik është një acid yndyror i pangopur Omega-9, që gjendet në burime të ndryshme shtazore dhe bimore. Ndërkohë tek vaji i ullirit extra i virgjër, prezenca e acideve yndyrore të ngopura është e kufizuar. Efektet e tij në shëndet duhet t’i atribuohen edhe polifenoleve dhe vitaminës E. Pesë lugë gjelle me vaj ulliri ekstra të virgjër, mbulojnë pothuajse të gjithë kërkesën ditore për këto nutrientë. Termi polifenole i referohet një grupi të gjerë substancash organike natyrore. Polifenolet më të zakonshme në natyrë janë flavonoidet, taninet, linjinat, antrakinonet dhe melaninat. Polifenolet prodhohen nga bimët, bakteret, kërpudhat dhe kafshët dhe kanë një rëndësi parësore në të ushqyerit dhe në fushën farmakologjike. Oleokantali i vajit të ullirit extra të virgjër dhe ibuprofeni Mes polifenoleve, vëmendje meriton oleokantali, përbërësi përgjegjës për ndjesinë si shpimi i gjilpërave në fyt, që perceptohet gjatë shijimit të vajit të freskët të ullirit ekstra të virgjër. Disa studime kanë vërtetuar se ky përbërës vepron në të njëjtat molekula si ibuprofeni, përbërësi aktiv i disa anti-inflamatorëve. Pas zbulimit dhe identifikimit të tij, oleokantali është raportuar të shfaqë mënyra të ndryshme veprimi në reduktimin e sëmundjeve inflamatore, duke përfshirë sëmundjen degjenerative të kyçeve, sëmundjen neuro-degjenerative etj. Prandaj, supozohet se konsumi afatgjatë i vajit të ullirit extra të virgjër, mund të kontribuojë në përfitimet shëndetësore të lidhura me modelin e dietës mesdhetare. Vaj ulliri extra i virgjër dhe Përfitimet shëndetësore nga konsumi i rregullt Përfitimet e konsumimit të vajit të ullirit ekstra të virgjër janë të shumta. Është vërtetuar nga studime të shumta të shtrira në kohë, roli i konsumimit të rregullt të vajit të ullirit ekstra të virgjër në kontrollin e mbipeshës, në parandalimin e diabetit dhe në promovimin e shëndetit kardiovaskular. Ndërkohë, është ende duke u hetuar ndikimit i vajit të ullirit ekstra të virgjër në parandalimin e sëmundjeve onkologjike. Sugjerim Për të përfituar nga të gjitha këto efekte shëndetësore, rekomandohet konsumimi i vajit të pagatuar. Temperaturat e larta degradojnë përbërjet e çmuara të vajit të ullirit ekstra të virgjër. Për këtë arsye rekomandohet që të shtohet mundësisht pas gatimit.